Η θέση της γυναίκας στην κοινωνία και το κεφάλαιο ισότητα αποτελούν θέματα που απασχόλησαν διαχρονικά με διάφορους τρόπους την ανθρωπότητα. Σημείο αναφοράς αποτελεί η 8η Μαρτίου 1857 όταν γυναίκες εργάτριες σε εργοστάσια κλωστοϋφαντουργίας στη Νέα Υόρκη ξεχύθηκαν στους δρόμους διαμαρτυρόμενες για την καταπίεση και την εκμετάλλευση διεκδικώντας πιο δίκαιους και ανθρώπινους όρους εργασίας. Κάποια χρόνια μετά, το 1910, μετά από πρόταση της Γερμανίδας σοσιαλίστριας Clara Zetkin κατά τη διάρκεια της Δεύτερης Διεθνούς η 8η Μαρτίου καθιερώθηκε επίσημα ως η Παγκόσμια Μέρα της Γυναίκας. Η μέρα αυτή λοιπόν αποτελεί μέρα τιμής όλων των γυναικών που συνέβαλαν και συμβάλλουν στη διεκδίκηση των δικαιωμάτων των γυναικών.
Στις μέρες μας παρουσιάζεται μια ανομοιομορφία σε διαφορετικές κοινωνίες και μέρη του κόσμου ως προς τα βήματα που έχουν επιτευχθεί σε σχέση με τη θέση της γυναίκας στην κοινωνία και τα δικαιώματα της. Ενώ στις δυτικές κοινωνίες έχει βελτιωθεί αισθητά η θέση της γυναίκας και δικαιώματα για τα οποία αγωνίστηκαν προηγούμενες γενιές θεωρούνται δεδομένα σήμερα, στον υπόλοιπο κόσμο πολλές γυναίκες στερούνται νομικής προστασίας και βασικών δικαιωμάτων. Αυτή τη στιγμή εξακολουθούν δυστυχώς να συμβαίνουν κυριολεκτικά τα αδιανόητα εις βάρος των γυναικών. Εκατομμύρια γυναίκες δεν έχουν δικαίωμα στην εργασία ή τυγχάνουν στυγνής εκμετάλλευσης, γυναίκες και μικρά κορίτσια υφίστανται ακρωτηριασμό των γεννητικών τους οργάνων, εξαναγκάζονται σε εκπόρνευση, απαγάγονται από τους χώρους διαμονής τους και τοποθετούνται ως υπηρέτριες σε σπίτια, στερούνται δικαιωμάτων μόρφωσης, ένδυσης, επιλογής συντρόφου, έκφρασης άποψης και τόσα άλλα.
Στη δική μας χώρα η θέση της γυναίκας έχει βελτιωθεί σε μεγάλο βαθμό τις τελευταίες δεκαετίες. Αν αναλογιστούμε τα δεδομένα κάποιες δεκαετίες πριν θα θυμηθούμε ότι πολύ μικρός αριθμός κοριτσιών συνέχιζαν τη φοίτηση τους σε γυμνάσια και ακόμη μικρότερος είχε την ευκαιρία να φοιτήσει σε πανεπιστημιακά ιδρύματα σε αντίθεση με τα αγόρια στις αντίστοιχες ηλικίες, οι οικιακές εργασίες και η φροντίδα των παιδιών ήταν αποκλειστική ευθύνη της γυναίκας, η εργαζόμενη γυναίκα είχε πολύ λιγότερα δικαιώματα από τον εργαζόμενο άντρα, η γυναίκα είχε πολύ περισσότερους περιορισμούς σε θέματα ψυχαγωγίας, ένδυσης, έκφρασης απόψεων, επιλογής επαγγέλματος κ.τ.λ. Άλλωστε, χαρακτηριστικό παράδειγμα των εποχών αυτών αποτελεί και η συχνή αναφορά στον άντρα με τη λέξη «ο άνθρωπος», κάτι που ακούμε ακόμη και σήμερα από κάποιους μεγαλύτερους σε ηλικία ανθρώπους, και που υποδηλώνει το πατριαρχικό καθεστώς που επικρατούσε με τον προνομιακό ρόλο του άντρα και την υποδεέστερη θέση της γυναίκας.
Σήμερα στην Κύπρο, αναμφισβήτητα έχουν επιτευχθεί πολλά τόσο στη νομική κατοχύρωση της ισότητας και διαφόρων δικαιωμάτων των γυναικών όσο και στα θέματα εκπαίδευσης και απασχόλησης τους. Εντούτοις, ο δρόμος εξακολουθεί να είναι μακρύς. Η γυναίκα συνεχίζει να υποεκπροσωπείτε στα κέντρα λήψης αποφάσεων και στην ανάληψη ηγετικών ρόλων, η φτώχια και η ανεργία φαίνεται να πλήττει σε πολύ μεγαλύτερο βαθμό τις γυναίκες, θύματα σεξουαλικής παρενόχλησης είναι στις πλείστες των περιπτώσεων γυναίκες, η ανισομισθία, η άνιση μεταχείριση, οι αδικίες και οι διακρίσεις στο χώρο εργασίας εις βάρος των γυναικών αποτελούν γεγονός, και οι πολλαπλοί ρόλοι που έχει η γυναίκα ως μητέρα, σύζυγος, εργαζόμενη, μέτοχος μιας σύγχρονής κοινωνίας δεν τυγχάνουν της απαιτούμενης στήριξής.
Η βελτίωση των νομοθεσιών, η εισαγωγή μηχανισμών για διασφάλιση εφαρμογής της νομοθεσίας, η συνεχής και αποτελεσματική ενημέρωση των γυναικών για τη σχετική νομοθεσία και η ενθάρρυνση τους για διεκδίκηση των δικαιωμάτων τους, η δημιουργία υποδομών για στήριξή της μητρότητας αποτελούν σίγουρα μέτρα προς τη σωστή κατεύθυνση. Για να επέλθει όμως πραγματική αλλαγή και να υπάρξουν ριζικές αλλαγές στις δομές τους κράτους πρέπει να επιτευχθεί αλλαγή στη νοοτροπία και κουλτούρα που καλλιεργεί εικόνες, πρότυπα και αντιλήψεις πατριαρχικού τύπου. Τέτοιες εικόνες είναι αυτές που θέλουν τη γυναίκα να στελεχώνει τις χαμηλότερες αμειβόμενες θέσεις εργασίας, που παρουσιάζουν τη γυναίκα ως το άτομο που έχει την αποκλειστική ευθύνη για το σιδέρωμα, το μαγείρεμα, την καθαριότητα του σπιτιού, εικόνες όπου η γυναίκα αναλαμβάνει όλο το βάρος της ανατροφής των παιδιών, εικόνες που παρουσιάζουν τη συμμετοχή γυναικών σε θέσεις εξουσίας και λήψης αποφάσεων εφόσον και μόνο όταν πληρούν και υιοθετούν αντρικά κριτήρια και συμπεριφορές.
Τον πιο σημαντικό ρόλο σε αυτή την αλλαγή έχει να διαδραματίσει η παιδεία. Μόνο μέσα από την παιδεία μπορούν να διαμορφωθούν προσωπικότητες οι οποίες θα συμπεριφέρονται και θα δρουν στην κοινωνία εφαρμόζοντας στην πράξη τη λέξη ισότητα. Άλλωστε, η ίση μεταχείριση μεταξύ γυναικών και αντρών πρέπει να διεκδικείται στα πλαίσια εξάλειψης κάθε μορφής ανισότητας είτε αυτή αφορά το φύλο ή τη φυλή, τη θρησκεία, το σεξουαλικό προσανατολισμό, το μορφωτικό επίπεδο, το επάγγελμα κ.τ.λ.. Έμπρακτη εφαρμογή της ισότητας σημαίνει ίσες ευκαιρίες, δικαιώματα και υποχρεώσεις σε όλους. Η διεκδίκηση της ισότητας λοιπόν αφορά και πρέπει να αφορά ολόκληρη την κοινωνία και τον κάθε άνθρωπο που βιώνει άνιση και άδικη μεταχείριση.
Έλενα Νεοφύτου
ΣΗΔΗΚΕΚ-ΠΕΟ
